Proefproject vertrouwenspersoon voor kinderen in familierechtbank Gent
In de Belgische wetgeving is voorzien dat de familierechter de kinderen ouder dan twaalf jaar moet uitnodigen om hen te horen. Kinderen jonger dan twaalf jaar kunnen in de rechtbank ook met de familierechter spreken als zij zelf aangeven dat zij dat willen. Op het eerste zicht lijkt dit een lovenswaardig initiatief. Maar hoe ervaren de kinderen zelf dit eigenlijk?
Kinderen zijn niet onverdeeld gelukkig met de manier waarop hun hoorrecht, of liever spreekrecht, in de familierechtbanken wordt georganiseerd. In een artikel van 2018 haalde ik hieromtrent al een initiatief van Villa Pinedo in Nederland aan, namelijk het buddy-project. Al 800 kinderen van gescheiden ouders krijgen een buddy.
Er loopt met het ‘lovenswaardige’ initiatief over het hoorrecht van kinderen het een en ander mis, zo blijkt in 2022 uit het rapport ‘Het kind weegt te licht’ van kinderrechtencommissaris Caroline Vrijens. Het rapport geeft onder meer aan dat er veel onbehagen leeft bij kinderen over wat er na het gesprek met de familierechter gebeurt. Zo is er niemand om met hen te praten over die ervaring of over hoe er met hun zorgen en behoeften rekening wordt gehouden. Meer hierover leest u in ‘Spreekrecht is voor kinderen een ticket naar een betere toekomst’.
Maar er is beterschap op komst. Het VRT-journaal van 07/02/2023 bracht een item over een nieuw initiatief. In de Gentse familierechtbank is namelijk begin februari een pilootproject gestart waarbij voor elk kind vanaf de lagere schoolleeftijd een vertrouwenspersoon wordt aangesteld in scheidingszaken. Meer hierover leest u in onderstaand artikel van Dylan Vermeulen in HLN.
Kinderen krijgen voortaan vertrouwenspersoon toegewezen in scheidingszaken in Gentse familierechtbank
In de Gentse familierechtbank is begin februari een pilootproject gestart waarbij voor elk kind vanaf de lagere schoolleeftijd een vertrouwenspersoon wordt aangesteld in (echt-)scheidingszaken. De Gentse familierechtbank manifesteert daarbij nogmaals haar voortrekkersrol om Justitie kindvriendelijker te maken. De vertrouwenspersonen, advocaten die een opleiding hebben gevolgd, zullen de wereld van het kind in kaart brengen, net zoals de zorgen en de behoeften. “Op die manier wordt getracht het kind op gepaste wijze door een scheiding te loodsen, want heel vaak escaleert de situatie en moet het kind het bekopen.”
“Een scheiding van de ouders is voor een kind een heftige gebeurtenis. Ouders kunnen een nieuw leven beginnen, maar kinderen zijn en blijven kinderen van gescheiden ouders. Als die ouders het niet eens raken over de verblijfsregeling van hun kinderen, moet de familierechter beslissen”, vertelt familie- en jeugdrechter Anelore Bruneel. “In de Belgische wetgeving is voorzien dat de familierechter de kinderen ouder dan twaalf jaar moet uitnodigen om hen te horen. Kinderen jonger dan twaalf jaar kunnen de familierechter ook spreken als de kinderen zelf aangeven dat zij dat willen.”
Escalerende situaties
Uit wetenschappelijke onderzoeken blijkt evenwel dat kinderen niet onverdeeld gelukkig zijn met de manier waarop dit hoorrecht in de familierechtbanken wordt georganiseerd. “De gesprekken zijn kort, de jongere kinderen weten doorgaans niet dat zij ook een gesprek met de familierechter kunnen vragen en de kinderen krijgen geen feedback nadat de beslissing door de familierechter is genomen.” Aan de andere kant is het voor de familierechters moeilijk om achter de authentieke mening van een kind te komen tijdens een eenmalig gesprek.
Doorgaans weten de kinderen goed wat er tussen hun ouders speelt en wat hun ouders willen. Wat de kinderen zelf willen, krijgen de familierechters niet altijd te horen. De familierechters zien kinderen vaak in spreidstand staan tussen hun ouders, waardoor situaties escaleren. Kinderen worden ingezet als pasmunt of als boodschapper tussen de ouders. “Er is een toename van de dossiers op de jeugdrechtbank van kinderen wiens ouders in een vechtscheiding betrokken zijn, maar ouders staan er niet bij stil dat ook de kinderen een rouwproces doormaken.”
Belang van kinderen
In september 2022 is de Gentse familierechtbank resoluut uit het strijdmodel gestapt en is het consensusmodel geïntroduceerd in familiezaken met kinderen. De bedoeling van deze werkwijze is om de ouders te laten focussen op het belang van hun kinderen, hoog conflictueuze scheidingen te vermijden en te voorkomen dat een contactbreuk zou ontstaan tussen een ouder en de kinderen. Met het pilootproject ‘Vertrouwenspersoon’ wil de Gentse familierechtbank nu de stem van de kinderen in het begin van de procedure laten horen. “We willen echt een voortrekkersrol spelen om Justitie kindvriendelijker te maken”, benadrukt Bruneel.
De vertrouwenspersonen zijn advocaten die een vierdaagse opleiding hebben gevolgd. In deze opleiding werden methodieken aangeleerd om – al dan niet spelenderwijs – met kinderen vanaf de kleuterleeftijd te communiceren. Ook werd een uiteenzetting gegeven rond rouw en verlies bij kinderen en ouderonthechting. Onder meer de jongerenbeweging KAJ, die intern werken rond de thematiek van scheidingen, liet hun stem horen.
In het pilootproject zal elk kind vanaf de lagereschoolleeftijd een vertrouwenspersoon worden toegewezen. De taak van de vertrouwenspersoon zal er in bestaan om de kinderen uitleg te geven over wat hun rechten zijn en hoe de procedure verloopt. “De vertrouwenspersoon zal de wereld van het kind in kaart brengen en proberen achterhalen wat de bekommernissen, behoeften en zorgen van het kind zijn, dit zowel ten behoeve van de familierechter als ten behoeve van de ouders.”
Feedback aan het kind
In de praktijk zal de vertrouwenspersoon aanwezig zijn op de inleidingszitting van de familierechtbank met de ouders en bij het kindgesprek met de familierechter. Nadat de familierechter een beslissing heeft genomen, zal de vertrouwenspersoon hierover feedback geven aan het kind. “Met dit pilootproject wil de familierechtbank de kinderen ondersteunen om hun bezorgdheden kenbaar te maken en de aandacht van de ouders in het begin van de procedure te vestigen op de kinderen, hen duidelijk maken hoe de kinderen zich voelen in de situatie, waar de kinderen mee zitten en waar ze van wakker liggen.” Met de introductie van de vertrouwenspersoon hoopt de Gentse familierechtbank escalatie te vermijden en tot goede oplossingen te komen voor kinderen wiens ouders scheiden. In het kader van het pilootproject werd ook een ruimte voorzien en kindvriendelijk ingericht waar kinderen gehoord kunnen worden.
Het pilootproject werd woensdag officieel voorgesteld, in aanwezigheid van Minister van Justitie Paul van Tigchelt (Open Vld). Hij liet duidelijk verstaan dat hij enorme voorstander is van het project, en dat om verschillende redenen. “Jeugdrechters en familierechters, geëngageerder kom je ze zelden tegen. Zo’n projecten ontstaan dan ook niet vanuit een ivoren toren, maar wel van op het terrein. Daarom heeft dit project volgens mij veel kans op slagen. We hebben te maken met empatische rechters, een balie die volledig mee is met het verhaal en maar liefst 38 vertrouwenspersonen heeft opgeleid intussen en een apart lokaal waar het kind hopelijk op zijn gemak kan zijn. De lat wordt hier hoog gelegd.”
Bron:
VRT-Journaal 07/02/24
HLN 07/02/24
