Kinderen en scheiding. Het is moeilijk maar niet onoverkomelijk
In het vorige artikel Meer en hardere echtscheidingen door lockdown? had ik het al over het feit dat ik sinds de lockdown het aantal scheidingen zag toenemen. In De Bond van augustus heeft Maud Vanmeerhaeghe daarover een gesprek met bemiddelaar Sonja Delbeecke. Hieronder leest u een ingekorte versie van dit artikel.
Scheidingsgolf
Afgelopen mei noteerden notarissen een kwart meer scheidingen dan in dezelfde periode vorig jaar. Grote boosdoener: de lockdownperiode. En dan moet de jaarlijkse scheidingsgolf na de zomervakantie nog komen. Moeilijke situaties voor ouders, maar ook voor de betrokken kinderen. “Als is het vaak niet de scheiding op zich die het grootste lijden veroorzaakt”, zegt psychotherapeute en bemiddelaar in familiezaken Sonja Delbeecke. Getouwtrek, spanningen en conflicten maken het voor kinderen veel moeilijker.
Duidelijkheid
Hoe kinderen een scheiding ervaren, hangt onder andere af van hoe hun omgeving ermee omgaat. Alles begint met de kinderen op de juiste manier in te lichten. “Duidelijkheid is belangrijk, maar kinderen moeten vooral horen dat ze geen schuld treffen en dat ze beide ouders graag mogen zien”, zegt Sonja Delbeecke. “Vooral jonge kinderen hebben de neiging om de schuld bij zichzelf te zoeken en koesteren soms de hoop dat mama en papa opnieuw bij elkaar komen.”
Verschillende rollen
“Kinderen hebben het vaak niet het moeilijkst met de scheiding zelf. Conflicten, het getouwtrek tussen ouders en het gevoel nergens nog thuis te zijn, hakken er veel steviger in. Bovendien worden kinderen soms niet gehoord, omdat de emoties van hun ouders de bovenhand nemen.” Dat betekent niet dat scheidende ouders geen woede of verdriet (mogen) voelen. “Integendeel”, zegt Sonja, “een scheiding staat bol van de emoties. Het is alleen een kwestie om er op de gepaste manier mee om te gaan als de kinderen erbij zijn.”
Om alles een plaats te geven, is bewustzijn nodig. ”Volwassenen vullen verschillende rollen in, in de eerste plaats die van partner en ouder. Houd die twee goed uit elkaar: de gevoelens die aan je ex-partnerrol verbonden zijn, kunnen ouders verhinderen om constructief samen te werken. Het is niet verkeerd om emoties te benoemen, maar aan verwijten aan het adres van de ex-partner hebben kinderen weinig boodschap. Hoe een partner was in een liefdesrelatie staat los van hoe die partner is als ouder. Kinderen moeten de kans krijgen om de andere ouder graag te zien, hoe groot je eigen verdriet ook is. Alleen zo kunnen ze aan de nieuwe realiteit wennen en de scheiding een plek geven.”
Niet ‘verwerken’, wel ‘leren omgaan met’
De verwerking van een scheiding is vergelijkbaar met een rouwproces, want ook scheiden gaat gepaard met een verlieservaring. “Vaak is dat zelfs een opeenstapeling van verlieservaringen”, vertelt Sonja. “Het kerngezin met beide ouders bestaat niet meer, er is een verhuizing, financieel veranderen zaken… Maar ‘verwerken’ is geen gepast woord als het om verlies-en rouwprocessen gaat. Verwerken houdt in dat iets uiteindelijk achter de rug zal zijn, maar een scheiding kan je nooit helemaal afsluiten. In elke levensfase wordt een kind in meer of mindere mate geconfronteerd met het feit dat zijn ouders niet meer bij elkaar zijn. Daarom spreek ik liever over ‘leren omgaan met’. De traditionele verwerkingsfases zijn bovendien achterhaald, want rouwen is een voortdurend heen-en-weer-bewegen tussen de verlieservaringen en de bijbehorende emoties enerzijds en verdergaan met het leven anderzijds.
Belang van steunfiguren
Steunfiguren kunnen kinderen helpen in de periode na een scheiding. Zeker als er spanningen zijn tussen ouders, is de behoefte aan neutraliteit van derden groot. Grootouders zijn vaak de eersten die een rol kunnen spelen. “Opa’s en oma’s zijn een vertrouwd gezicht en kunnen belangrijke steun bieden, maar moeten op een open manier kunnen luisteren naar het verhaal van hun kleinkind. Soms is het voor de betrokkenen moeilijk om op een niet-veroordelende manier te luisteren. In dat geval kan het helpen om bij een onafhankelijke derde terecht te kunnen: een leerkracht, de zorgjuf, een kindertherapeut…” Kinderen vinden ook steun bij andere kinderen die door een scheiding gingen. Dat biedt hen perspectief. “Maar het allerbelangrijkste blijft dat een kind het gevoel heeft dat zijn verhaal belangrijk is. Dat het gehoord wordt. Door zijn beide ouders en door iedereen uit de omgeving.”
Over het belang van steunfiguren (‘beschermjassen’), een soort van netwerkvoorkinderen, had ik het al in eerdere artikels.
Kinderen in een scheiding hebben een netwerk nodig