Hoorrecht is geen keuzerecht
In mijn bemiddelingspraktijk krijg ik nog geregeld te maken met ouders die denken dat hun kind zelf kan bepalen waar/bij wie het zal gaan wonen na de scheiding. Deze (foute) veronderstelling behandelde ik al eerder in een aantal artikels. Hieronder zet ik alles nog eens op een rijtje.
Hoorrecht/spreekrecht van kinderen bij de rechtbank
Artikel 1004/1 van het Gerechtelijk Wetboek bepaalt dat “elke minderjarige het recht heeft om gehoord te worden in materies die hem aanbelangen aangaande de uitoefening van het ouderlijk gezag, de verblijfsregeling en het recht op persoonlijk contact”. Kinderen hebben dus het recht om gehoord te worden door de rechtbank. Dit hoorrecht houdt wel geen verplichting in van de minderjarige om te spreken. Hij/zij kan dus bijgevolg ook weigeren om gehoord te worden.
Hoe verloopt dit nu praktisch in de Familierechtbank? Naargelang de leeftijd van het kind is de aanpak verschillend.
Kinderen vanaf 12 jaar
Kinderen vanaf 12 jaar krijgen van de familierechter een uitnodiging/informatieformulier. Daarin legt de rechter uit wat het hoorrecht precies inhoudt. Dit formulier wordt naar het adres van beide ouders gestuurd. Het kind heeft dan de keuze om in te gaan op die uitnodiging of om ze te weigeren.
Kinderen jonger dan 12 jaar
Kinderen jonger dan 12 jaar krijgen geen uitnodiging/informatieformulier van de rechtbank. Toch kunnen zij in een aantal gevallen gehoord worden. Dat kan gebeuren omdat het kind het zelf vraagt, omdat de ouders het vragen of omdat het openbaar ministerie erom verzoekt. Natuurlijk kan ook de rechter zelf het nodig/wenselijk achten. De rechter kan het verzoek om gehoord te worden weigeren, behalve wanneer de vraag komt van het kind zelf of van het openbaar ministerie. De rechter moet die weigering wel motiveren.
Uitnodiging/informatieformulier
In een vorig artikel Hoorrecht van kinderen bij echtscheiding kaartte ik al aan dat de uitnodigingen van de rechters voor kinderen vaak onbegrijpelijk waren. Gelukkig is er gewerkt aan een uitnodiging op kindermaat. De rechter gebruikt nu een model dat is vastgelegd in een KB van 28 april 2017.
In de brief legt de rechter uit wat hij/zij van de minderjarige verwacht en wat de bedoeling van het gesprek is. De rechter maakt duidelijk dat er rekening wordt gehouden met de mening en het verhaal van de minderjarige, hetgeen niet betekent dat de rechter ook verplicht is om in te gaan op de wensen van de minderjarige. Daarnaast staat ook duidelijk vermeld dat het gesprek niet verplicht is en dat de jongere het verslag van het gesprek mag nalezen en eventueel nog mag wijzigen.
Aan de uitnodiging is een antwoordformulier gehecht. De minderjarige kruist aan of hij/zij ingaat op de uitnodiging of niet.
Het gesprek
Bij het gesprek zijn ouders en advocaten niet aanwezig. Enkel de rechter, die overigens ook geen toga draagt, de griffier en het kind zijn aanwezig. De rechter beklemtoont dat het kind zelf beslist wat er wel of niet verteld wordt. Een getuigenis van een familierechter vindt u in ‘Echtscheiding voor de rechtbank’.
De griffier stelt van het gesprek een verslag op dat aan het familiedossier wordt toegevoegd. De advocaten en de ouders kunnen het verslag nadien inkijken. Kinderen worden hier vooraf over ingelicht. Ze weten dus goed dat beide ouders het verslag zullen lezen.
Hoorrecht is geen keuzerecht
De rechter zal rekening houden met de mening van het kind “in overeenstemming met zijn leeftijd en maturiteit”. Dat betekent dat het kind geen keuzerecht heeft. Het kan dus niet bepalen bij welke ouder het gaat wonen of met welke ouder het geen contact meer wil. De rechter zal dus wel luisteren en rekening houden met de gevoelens van het kind maar daarom die mening nog niet volgen. Hij/zij zal een uitspraak doen in overeenstemming met de wet én in het belang van het kind.
Lees ook: Mag mijn kind zelf bepalen bij wie het gaat wonen?
Kinderrechtencommissaris
Kinderrechtencommissaris Caroline Vrijens maakt een aantal kritische bedenkingen bij het hoorrecht zoals het nu wordt toegepast in (sommige) familierechtbanken.
Een op de zes oproepen die binnenkomt bij de Klachtenlijn van het Kinderrechtencommissariaat gaat over scheidingen. Dit bleek uit het jaarverslag dat Vrijens in het parlement voorstelde. Kinderen klagen vooral dat ze niet worden gehoord. Sommige rechters doen erg paternalistisch tegenover kinderen en wimpelen hun spreekrecht af, zo blijkt. Vraag is wie de rechters controleert… Daarnaast is er ook de vraag of een rechter wel voldoende onderlegd is om een gesprek aan te gaan met een kind en te horen wat er echt speelt bij het kind. Kinderen en scheiding: worden ze wel gehoord?
Kinderrechtencommissaris Vrijens pleit voor nieuwe regels bij scheiding. Ze wil dat ouders bij een scheiding verplicht worden om eerst een bemiddelingsgesprek over de omgangs- en verblijfsregeling te voeren. Ze wil dat ook de kinderen daarbij inspraak krijgen. Dat zou dan moeten leiden tot een ouderschapsplan. Pas als bemiddeling mislukt, mag de rechtbank in beeld komen. Meer hierover in: Verplichte bemiddeling bij scheiding
